Petrol fiyatlari, diger urun fiyatlarina kiyasla tasidigi onem itibariyle ozel bir ilgiyi hakeder. Gundelik haberleri takip ettiginizde petrol fiyatlarindaki gelismelerin yakindan takip edildigini gormek mumkun. Ozellikle finans cevrelerinin gelismelere verdigi onem, konunun finansal piyasalar icin onem arz ettigini kanitlar nitelikte sayilabilir. Ozellikle petrol fiyati soklarina karsi borsalarin tepki verme olasiligi yatirimcilar icin son derece onemli. Peki nedir petrolu diger urunlere kiyasla onemli kilan sebeb?
Oncelikle petrol, pekcok endustri icin 'girdi urun' ozelligi tasimaktadir. Dolayisiyla girdi fiyatlarindaki bir artis maliyetleri arttiracagi ve buna bagli kar oranlarini dusurecegini icin uretici firmalar icin olumsuz bir gelismedir. ( ceteris paribus: diger tum kosullarin sabit kaldigi varsamiyla) Tabi diger yandan petrol fiyatlari artisini uretici firmalar icin ayni derecede olumlu bir gelisme olarak gormek mumkun. Yalniz ekonomide uretim sektorunun zamanla onemini yitirerek hizmetler sektorune yonelik gecis petrolun bu oneminin gittice zayiflamasina neden olacaktir. Diger yandan petrol fiyatlarindaki artis enflasyona neden olacagi icin makroekonomik istikrari tehdit eder bir gelismedir. Petrolun ucuncu onem arz eden yonu ise 'beklentileri sekillendirme' etkisidir. Biliyoruz ki gecmisteki pekcok ani petrol fiyati artislari sonrasinda ekonomik istikrarsizliklari hatta krizleri dogurmustur. (1973 ve 1979 petrol soklari bunlardan en onemli olanlari) Benzer bir artis sonrasinda yine benzer bir ekonomik krizin dogma ihtimali tum piyasalar uzerinde olumsuz bir baski yaratacaktir.
Konuyu sadece hisse senedi piyasasi icin dusunecek olursak aradaki baglantiyi su sekilde kurabiliriz: Eger hisse senedi fiyatlarinin bugunku fiyatlarini gelecege yonelik karlilik beklentileri olusturuyorsa, firmalarin gelecege yonelik kar marjlarindaki dusus beklentisi hisse senetlerinin borsadaki fiyatlarini negatif yonde etkileyecektir. Ozellikle uretimde girdi olarak petrolu kullanan endustrilerin hisse senedi fiyatlarinin dusmesini beklemek yanlis olmaz. Ama petrol fiyatlarinin beklentiler uzerindeki etkisi dusunulecek olunursa, sadece petrolu girdi olarak kullanan degil, tum endustrilerin ve firmalarin petrol fiyatlarindaki gelismelerden etkilenme olasiligi vardir.
Talib Zahor'la birlikte yaptigimiz bir calismada, petrol fiyatlarinin hisse senedi borsasindaki etkisini inceledik. Calismada Amsterdam Hisse Senedi Borsasinda (AEX) islem goren bazi sektorlerin (bankalar, tasima sirketleri, petrol ve gaz sirketleri, v.s.) ve belli basli sirketlerin (Philips, Shell, Akzo, Reed Elsevier, TNT, Unilever) petrol fiyatlari soklarina karsi verdigi tepkiyi olctuk. Sonuclar gosterdi ki, petrol ve dogal gaz endustrisi haric, pekcok endustri fiyat artislarina karsi hisse senedi fiyatlari dususuyle olumsuz bir tepki vermektedir. Yalniz bu tepki tek yonludur. Yani petrol fiyatlarinin artisi durumunda hisse senetleri fiyatlari duserken, petrol fiyatlari dususunde hisse senedi fiyatlarinda anlamli bir artis gerceklesmemektedir.
Calismadan cikan sonuca gore, petrol soklarina karsi onlem almak isteyen yatirimcilarin yapabilecegi en iyi sey, portfoylerinde bu sirketlere ait hisse senetleri bulundurmak olabilir.
Bahsettigim calismaya su linkten ulasabilirsiniz. (calisma ingilizcedir.)
